ناحیه شکمی در انسان، از زیر دیافراگم شروع شده و تا قسمت لگن ادامه دارد. در این ناحیه، اندام‌ها و بافت‌های بسیار مهم و حیاتی قرار دارند که سلامت بدن، به کارکرد درست آنها وابسته است.
برای مثال، کبد مسئول ترشح صفرا، ذخیره مواد مغذی، انجام متابولیسم داروها و … است. پانکراس مسئول حفظ میزان قندخون در سطح نرمال است و کلیه‌ها، خون را به صورت کامل تصفیه می‌کنند.
اما گاهی اوقات در عملکرد این بافت‌ها اختلال ایجاد می‌شود و در نتیجه، به بیماری‌های مختلفی دچار می‌شویم. کبد چرب، انواع سرطان، اندازه غیرطبیعی اندام‌ها و … از جمله اختلالاتی است که افراد زیادی را درگیر می‌کند.
پزشکان همواره برای معاینه و تشخیص این مشکلات، به روش‌های مختلفی متوسل می‌شوند. یکی از این روش‌های پرکاربرد، انجام سونوگرافی شکم و لگن می‌باشد. ما در ادامه، به کاربرد، عوارض و نحوه انجام این سونوگرافی، به صورت کامل بحث خواهیم پرداخت.
اندام‌های مورد بررسی در سونوگرافی شکم و لگن
همانگونه که از نام آن پیداست، در این سونوگرافی، اندام‌ها و بافت‌های داخل شکم مورد بررسی قرار می‌گیرند:
- کبد و کیسه صفرا
- پانکراس یا لوزالمعده
- طحال
- عروق خونی
- کلیه‌ها و مثانه
- پروستات (در مردان)
- رحم و تخمدان (در زنان)
البته بافت‌ها و اندام‌های دیگری نیز در حفره شکمی وجود دارند. از جمله این اندام‌ها می‌توان به معده، دوازدهه، روده‌ها و … اشاره کرد.
اما این اندام‌ها در سونوگرافی مورد بررسی قرار نمی‌گیرند. چرا؟
برای پاسخ به این پرسش و درک بهتر، باید ابتدا اندام‌های داخل شکمی را به 3 بخش تقسیم کنیم:
- اندام‌های توپر: مثل کبد، طحال و …
- اندام‌های توخالی (حاوی گاز): مثل معده و روده‌ها
- اندام‌های توخالی (حاوی مایعات): مثل مثانه و کیسه صفرا
وجود گاز در معده و روده، مانع تصویربرداری مناسب توسط امواج فراصوت می‌شود و در آن اختلال ایجاد می‌کند. به همین علت، برای معاینه معده و روده‌ها، از روش‌های تصویربرداری دیگری مانند آندوسکپی و کولونوسکپی استفاده می‌شود.
چه زمانی باید سونوگرافی شکمی انجام دهیم؟ این سونوگرافی، چه کاربردهایی دارد؟
تشخیص انجام سونوگرافی شکم و لگن با پزشک است. علائم و نشانه‌های متفاوتی ممکن است پزشکان را ترغیب کند تا برای بیماران خود، سونوگرافی شکمی تجویز کنند. در ادامه، به برخی از این عوامل اشاره خواهیم کرد.
- دردهای شکمی
- وجود موارد مشکوک در آزمایش کبد و دیگر اندام‌های شکمی
- ناراحتی‌های ادراری، تناسلی
- مشکوک بودن غده پروستات
- سن بالا
- وجود خون در ادرار یا عفونت مجاری ادراری
- نفخ
- موارد مشکوک به وجود کیست یا تومور
موارد بالا، از جمله عواملی هستند که پزشکان ممکن است در مواجهه با آنها، سونوگرافی شکم و لگن را تجویز کنند. حال سوال اینجاست که این سونوگرافی، چه کاربردهای تشخیصی‌ای دارد؟
اولین کاربرد آن، معاینه کلی بافت‌ها و اندام‌های شکمی است. البته کاربرد آن به همینجا ختم نمی‌شود و موارد زیر، از جمله کاربردهای تشخیصی سونوگرافی شکم و لگن است:
- تشخیص انواع تومورها، کیست‌ها و التهابات کبدی، کلیوی، مثانه و …
- بررسی عروق خونی و آنوریسم آئورتی
- ارزیابی کلیه و مثانه از لحاظ وجود سنگ
- تشخیص فیبروم (تومورهای خوشخیم) رحم
- آنالیز کبد از لحاظ وجود کیست هیداتیک، کبد چرب، سرطان و اندازه غیرطبیعی کبد
- ارزیابی صفرا و مجاری آن و تشخیص سنگ صفرا
- بررسی اندازه پروستات و التهابات آن
- تشخیص مشکلات و بیماری‌های مرتبط با رحم و تخمدان
- ارزیابی فعالیت و سلامت جنین در دوران بارداری
سونوگرافی شکم و لگن چگونه انجام می‌شود؟
برای انجام سونوگرافی ابتدا لازم است تا لباس و زیورآلات خود را در بیاورید. سپس به پشت رو تخت دراز بکشید. در این مرحله، سونوگرافیست با مالیدن ژل روی پروب، آن را روی شکم شما حرکت می‌دهد و شروع به عکس برداری می‌کند.
این فرایند چیزی حدود 15-30 دقیقه زمان می‌برد و زیاد طول نمی‌کشد.
سونوگرافی لگن
گاهی برای دقت بیشتر و بهتر، علاوه بر شکم، سونوگرافی را به روش رکتال یا واژینال انجام می‌دهند که در مردان و زنان کمی با هم متفاوت است.
سونوگرافی لگن در مردان
سونوگرافی لگن در مردان به صورت رکتال انجام می‌شود. به این صورت که پروب مخصوص، از طریق رکتال وارد مقعد شده و شروع به تصویربرداری از پروستات می‌کند. ما در مقاله‌ای دیگر، به صورت جامع و کامل در مورد سونوگرافی ترانس رکتال توضیح داده‌ایم.
لینک: سونوگرافی رکتال چیست و چه کاربردی دارد؟
سونوگرافی لگن در زنان
برای بررسی تخصصی‌تر و دقیق‌تر دستگاه تناسلی-ادراری زنان، از سونوگرافی واژینال استفاده می‌شود. بررسی رحم، تخمدان و لوله فالوپ از لحاظ وجود کیست، تومور و سایر مشکلات از جمله کاربردهای این روش است. ما در مقاله زیر، در مورد سونوگرافی ترانس واژینال و نحوه انجام آن صحبت کرده‌ایم.
لینک: سونوگرافی واژینال و کاربرد آن
سونوگرافی با شکم پر یا خالی؟
آیا برای سونوگرافی شکم و لگن باید ناشتا بود؟
بله. برای انجام سونوگرافی شکمی باید ناشتا باشیم و 8 تا 12 ساعت قبل از سونوگرافی، چیزی نخوریم. در غیر اینصورت، به علت وجود فرایندهای هضم و جذب، کیسه صفرا منقبض شده و همچنین گازهای معده‌ای و روده‌ای زیاد می‌شوند و عملاً امکان تصویربرداری از بین می‌رود.
عوارض و مخاطرات سونوگرافی شکم و لگن
شاید بتوان گفت که سونوگرافی از شکم و لگن، یکی از بی‌خطرترین روش‌های معاینه و تشخیص مشکلات اندام‌ها و بافت‌های شکمی و لگنی است. چرا که در سونوگرافی، از امواج فراصوت استفاده می‌شود. و این امواج، هیچگونه خطری برای بدن و حتی جنین ایجاد نمی‌کنند.
البته ممکن است گاهی ژل مخصوص سونوگرافی و یا حتی فشار پروب بر روی پوستتان، کمی شما را ناراحت کند. اما به صورت کلی، نیاز به نگرانی در این مورد نیست.
آمادگی قبل از انجام سونوگرافی شکمی
قبل از انجام سونوگرافی شکمی، بهتر است نکات زیر را در نظر داشته باشید تا سونوگرافی به بهترین نحو ممکن انجام شود.
- 8-12 ساعت قبل از انجام سونوگرافی، ناشتا باشید و چیزی نخورید. چرا که با خوردن غذا (مخصوصاً غذای چرب)، امکان تصویربرداری درست از صفرا و دیگر اندام‌های شکم، از بین می‌رود (به علت آغاز فرایندهای مربوط به هضم و جذب مواد غذایی).
- اگر قرار باشد سونوگرافی مثانه انجام دهید، باید مثانه شما پر باشد. بنابراین باید حدود نیم ساعت تا یک ساعت قبل از سونوگرافی، به مقدار کافی آب بنوشید.
- از مصرف هر نوع خوراکی‌ای که موجب ایجاد نفخ می‌شود، خودداری کنید. چرا که وجود نفخ و هوا در شکم، فرایند تصویربرداری را مختل می‌کند. برای مثال، از خوردن غذای چرب، نوشیدنی‌های گازدار و همچنین جویدن آدامس، خودداری کنید.
- موهای زائد بدن را از بین ببرید تا در فرایند سونوگرافی مشکل ایجاد نشود.
سونوگرافی شکم و لگن در همدان
کلینیک تخصصی تصویربرداری رستا، همه روزه عصرها (به جز روزهای تعطیل)، آماده خدمت‌رسانی به شما مردم عزیز همدان می‌باشد. در این کلینیک، طیف گسترده‌ای از خدمات تصویربرداری از جمله سونوگرافی ساده و رنگی، رادیولوژی ساده و رنگی و رادیولوژی دندان، با استفاده از دستگاه‌های با قدرت تشخیصی بالا ارائه می‌شود.
مطالب مرتبط
