احساس درد در ناحیه کمر دارید؟ خمیدگی قابل توجه در ستون فقرات خود مشاهده می‌کنید؟ پشت شما خشک و سفت شده است؟ شانه‌هایتان خمیده به نظر می‌رسد؟ شاید برای تشخیص کیفوز یا گوژپشتی نیاز به انجام رادیولوژی داشته باشید.
کیفوز (Kyphosis) یا گوژپشتی به حالتی گفته می‌شود که انحنای ستون فقرات از حالت طبیعی خارج شده و انحراف 50 درجه یا بیشتر پیدا می‌کند. این اختلال ممکن است مادرزادی باشد و یا بعدها به دلایل مختلف و در هر سنی رخ بدهد، اما در سنین بلوغ شایع‌تر است.
اگر این عارضه شدید باشد، به راحتی قابل مشاهده خواهد بود اما در مواردی که انحراف ستون فقرات به مرور بیشتر و بیشتر می‌شود، برای تشخیص آن، از رادیولوگرافی فول اسپاین استفاده می‌شود. در این نوع عکسبرداری، علاوه بر کیفوز، کجی و ناهنجاری‌های دیگر ستون فقرات مانند، اسکولیوز هم ارزیابی و تشخیص داده می‌شود.
در این مطلب، به بررسی علل ایجاد کیفوز، انواع آن و روش تشخیص و درمان این ناهنجاری خواهیم پرداخت.
کیفوز یا گوژپشتی چگونه ایجاد می‌شود؟
از درصد اندکی که با این اختلال مادرزادی به دنیا می‌آیند اگر بگذریم، باید بگوئیم این روزها افراد زیادی از این مشکل رنج می‌برند. دردهای کمر و پشت و حتی ناحیه گردن، از عوارض زندگی کم‌تحرک امروز است که رفته‌رفته باعث بروز انواع ناهنجاری در ستون فقرات مانند کیفوز می‌شود.
دلایل مختلفی ممکن است باعث بروز این بیماری شود، مانند:
- پشت میز نشستن طولانی و خم شدن به جلو
- وضعیت نامناسب بدن موقع خوابیدن، نشستن و ایستادن
- تأخیر و مشکلات رشدی در سنین کودکی
- افزایش سن و در نتیجه ضعف و سستی استخوان‌ها
- فشردگی مهره‌ها در صورت شکستگی ستون فقرات
- روماتیسم ستون فقرات
- عفونت دیسک کمر
- ضعف ماهیچه‌های اطراف ستون مهره‌ها
- تومور نخاعی
کیفوز یک اختلال نسبتاً شایع است که در آن بخشی از مهره‌ها به نام توراسیک (Thoracic)، از حالت عادی خارج شده و حالت مثلثی شکل به خود می‌گیرد و انواع مختلفی دارد.
انواع کیفوز
1- کیفوز وضعیتی (Postural kyphosis):
کیفوز وضعیتی یا خلفی، شایع‌ترین نوع کیفوز است که اغلب در نوجوانان و به خصوص در دختران اتفاق می‌افتد.
رشد غیرطبیعی ستون فقرات نوجوانان در سنین رشد، به دلیل بد نشستن و قرار گرفتن در حالت نامناسب، و ضعیف شدن ماهیچه‌های اطراف مهره‌ها منجر به ایجاد گوژپشتی می‌شود.
کیفوز وضعیتی معمولاً مشکلی را در بزرگسالی ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است در برخی موارد دردناک باشد.
با ورزش و اصلاح وضعیت بدن در حالت‌های مختلف، این نوع کیفوز بهبود می‌یابد.
2- کیفوز شوئرمن (Scheuermann’s kyphosis):
کیفوز شوئرمن نیز مانند کیفوز وضعیتی در دوران نوجوانی اتفاق می‌افتد، اما شدیدتر است. در این حالت مهره‌ها خم‌شدگی بیشتری به سمت جلو پیدا می‌کنند که باعث کاهش فضای طبیعی دیسک‌ها و در نهایت خمیدگی ستون فقرات می‌شود.
این نوع کیفوز در پسران و افراد بسیار لاغر شایع‌تر است.
در این حالت بیمار با تغییر ساختار ستون فقرات و ورزش قادر به درمان نیست و نیاز به فیزیوتراپی و دارودرمانی دارد.
اگر بیمار هم‌چنان در سن رشد باشد، پزشک از بریس برای درمان او استفاده می‌کند.
3- کیفوز ساختاری (Structural kyphosis):
کیفوز ساختاری ربطی به وضعیت غیرطبیعی ستون فقرات و خمیدگی آن ندارد و زمانی اتفاق می‌افتد که کانال نخاعی رشد طبیعی خود را نداشته باشد.
در این حالت استخوان‌ها به شکل طبیعی رشد نمی‌کنند و ممکن است به هم متصل شوند.
در کیفوز ساختاری، بیمار متوجه مشکل نمی‌شود و بیماری روزبه‌روز پیشرفت می‌کنند، تا جایی که فرد دیگر قادر به ایستادن نخواهد بود.
4- کیفوز مادرزادی (Congenital kyphosis):
زمانی که ستون فقرات نوزاد در رحم مادر به خوبی شکل نگرفته باشد، کودک با این نوع کیفوز به دنیا خواهد آمد. کیفوز مادرزادی با افزایش سن نوزاد شدیدتر می‌شود و مشکلاتی را برای کودک ایجاد می‌کند.
بهترین درمان برای این نوع کیفوز، عمل جراحی است که معمولاً در سن پایین انجام می‌شود.
5- هایپرکیفوز (hyper kyphosis):
زمانی که کیفوز به دلیل مشکلات ستون فقرات مانند پوکی استخوان، شکستگی نخاع و … رخ دهد، به آن هایپرکیفوز گفته می‌شود.
علائم کیفوز یا گوژپشتی
ناهنجاری کیفوز، با توجه به اینکه اغلب یک بیماری پیش‌رونده است، بسته به اینکه در چه مرحله‌ای باشد، علائم متفاوتی خواهد داشت، مانند:
- قوز قابل مشاهده در ناحیه پشت
- شانه‌های جلو آمده
- درد خفیف و مداوم کمر
- خشکی ستون فقرات
- خشکی عضلات پشت ران (همسترینگ)
- خستگی
- ضعف، بی‌حسی و احساس گزگز در پا و دست
- مشکلات تنفسی و تنگی نفس
کیفوز علاوه بر مشکلات جسمی، باعث بروز مشکلات روحی و روانی مانند گوشه‌گیری، انزوا، کاهش اعتماد به نفس و دوری از جامعه در فرد می‌شود.
بنابراین تشخیص به موقع و اقدام برای درمان آن، بسیار مهم و ضروری است.
روش تشخیص کیفوز و دیگر ناهنجاری‌های ستون مهره‌ها
برای تشخیص کیفوز، پس از دریافت شرح حال بیمار موارد زیر انجام می‌شود:
1- معاینه بالینی که شامل چند اقدام است:
- فشار دادن مهره‌ها برای کشف نواحی دردناک
- انجام چند حرکت کششی برای بررسی دامنه حرکت ستون فقرات
- دراز کشیدن روی تخت و بررسی انحنای ستون فقرات
- انجام تست آدامز
تست آدامز به این صورت انجام می‌شود که از فرد خواسته می‌شود در حالی که زانوهایش صاف است و دست‌ها آویزان، به جلو خم شود. در این وضعیت، پزشک میزان قوز ستون فقرات را بررسی می‌کند.
2- رادیولوژی تشخیص کیفوز و شدت آن
پزشک برای تشخیص مطمئن‌تر و اطلاع از شدت عارضه، عکسبرداری با اشعه ایکس را تجوزیز می‌کند. رادیولوژیست، با تصویربرداری از زوایای مختلف، میزان تغییرات استخوان‌های ستون فقرات را بررسی می‌کند.
زاویه دقیق خمیدگی ستون فقرات، در تصاویر رادیوگرافی به خوبی مشخص می‌شود. همان‌طور که گفته شد، زاویه انحراف بیش از 50 درجه، داشتن کیفوز را تأیید می‌کند.
علاوه بر تعیین زاویه انحراف، کجی ستون فقرات نیز در این رادیوگرافی‌ها قابل تشخیص است.
3- تصویربرداری ام آر آی
در صورتی که بیمار دچار علائمی مانند گزگز و بی‌حسی شدید در دست و پا باشد، ممکن است پزشک MRI تجویز کند تا وضعیت اعصاب و کانال نخاعی را مورد بررسی قرار دهد.
4- آزمایشات تنفسی
در موراد حاد که بیمار از تنگی نفس شکایت داشته باشد، آزمایشات ریوی نیز برایش تحویز خواهد شد. زیرا کیفوز در مراحل شدید، منجر به فشار به ریه‌ها و اختلال در تنفس می‌شود.
اقدامات لازم هنگام انجام رادیولوژی
برای انجام رادیولوژی تشخیص کیفوز مانند هر رادیولوژی دیگری، موارد زیر را رعایت کنید:
- زیورآلات، اشیای فلزی و گوشی تلفن همراه را از خود دور کنید.
- در صورت بارداری، حتماً به پزشک و رادیولوژیست اطلاع دهید.
- سعی کنید هنگام تصویربرداری، در وضعیت گفته شده قرار بگیرید و چند لحظه بی‌حرکت بمانید.
راه‌های درمان کیفوز یا گوژپشتی
با توجه به شدت بیماری و سن بیمار، اقدامات درمانی زیر انجام می‌شود:
مبتلایان به کیفوز وضعیتی و شوئرمن، با انجام حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی، تا حد زیادی بهبود یافته و در مواردی، ممکن است نیاز به استفاده از بریس داشته باشند.
این اقدامات به تقویت ماهیچه‌های شکم و کمر کمک کرده و باعث می‌شوند از ستون فقرات پشتیبانی شود تا بهبودی حاصل شود.
در موارد کیفوز مادرزادی و ساختاری، پزشک ممکن است با هدف کاهش میزان خمیدگی و درد و یا ثابت نگه داشتن وضعیت ستون فقرات برای جلوگیری از پیشرفت بیماری، عمل جراحی تجویز کند.
پیشگیری همواره بهتر از درمان است
شاید برای پیشگیری از کیفوز مادرزادی چاره‌ای نباشد، اما در مواردی که انحراف ستون مهره‌ها به دلیل وضعیت نامناسب بدنی موقع نشستن، ایستادن و راه رفتن باشد، قطعاً می‌توان از گوژپشت شدن پیشگیری کرد.
یادش بخیر، تشر پدر و مادرهایمان را که وقت و بی‌وقت می‌گفتند: ” قوز نکن. درست بشین!” اگر تذکر آنها را در زمان کودکی و نوجوانی جدی نگرفته باشیم، الآن باید با احساس درد در ناحیه پشت و خشکی ستون فقرات دست و پنجه نرم کنیم.
برای پیشگیری و یا متوقف کردن روند پیشرفت این عارضه، موارد زیر را جدی بگیریم:
- اگر شاغل هستیم، به وضعیت نشستن‌مان روی صندلی و پشت میز کار دقت کنیم.
- از صندلی مناسب استفاده کنیم و هر 30 دقیقه یک بار بلند شویم و کش و قوسی به بدنمان بدهیم.
- موقع راه رفتن، حواسمان باشد گردن‌مان به سمت جلو خم نشود.
- از خوابیدن روی شکم خودداری کنیم.
- هنگام نشستن بر روی صندلی، یک چهارپایه کوتاه زیر پایمان قرار دهیم.
- از حمل کیف‌های سنگین و انداختن کوله یک‌طرفه خودداری کنیم.
- به طور مرتب ورزش کنیم. حتی شده فقط چند دقیقه در روز پیاده‌روی کنیم.
- در روز چند بار، چند حرکت کششی برای نواحی کمر، شانه و گردن انجام دهیم.
- در صورت مشاهده افتادگی شانه‌ها یا انحنای غیرطبیعی در ناحیه پشت و گردن، حتماً به پزشک مراجعه کنیم.
رادیولوژی تشخیص کیفوز یا گوژپشتی در همدان
کلینیک رادیولوژی و سونوگرافی رستا در شهر همدان، با به‌روزترین دستگاه‌ها، و با مدیریت دکتر افشین یزدی، همه روزه عصرها آماده پذیرش مراجعین محترم است.
برای انجام رادیولوژی انواع ناهنجاری‌های ستون فقرات از جمله کیفوز در همدان، با شماره‌های زیر تماس حاصل فرمائید.
مطالب پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:
رادیوگرافی کف پای صاف در همدان
