تخمدان‌ها بخشی از دستگاه تولید مثل زنان هستند و در قسمت پایین شکم در دو طرف رحم قرار دارند. وجود این دو تخمدان برای تولید تخمک و همچنین هورمون‌های استروژن و پروژسترون لازم است. گاهی اوقات کیسه‌ای پر از مایع به نام کیست روی یکی از تخمدان‌ها ایجاد می‌شود. طبق آمار، اغلب زنان حداقل برای یکبار کیست های تخمدان را تجربه می‌کنند.
جالب است بدانید که این کیست ها انواع مختلفی دارند. اندازه کیست می‌توانند به کوچکی یک نخود یا بزرگی یک پرتقال باشند. در بیشتر موارد کیست‌ها بدون درد هستند، هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و خود‌به‌خود از بین می‌روند. با این حال، گاهی می‌توانند در اثر ترکیدن باعث درد، خونریزی یا هر دو شوند. اگر این اتفاق بیافتد، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
اگرچه کیست های تخمدان اغلب در طول سال‌های باروری ایجاد می‌شوند اما تجربه نشان داده است که می‌توانند در هر سنی ظاهر شوند. به‌ندرت، کیست ممکن است نشانه سرطان باشد. البته برخی از کیست‌ها می‌توانند در طول زمان، به‌ویژه پس از یائسگی سرطانی شوند. بنابراین معاینه منظم توسط پزشک متخصص زنان و زایمان به منظور تشخیص زودهنگام کیست اهمیت زیادی دارد.
مطلب مرتبط: سونوگرافی فولیکول و بررسی تخمک گذاری تخمدان در زنان
برای انجام انواع سونوگرافی تخمدان در همدان به مرکز سونوگرافی رستا کلینیک همدان واقع در بالاتر از میدان بعثت مراجعه نمایید. شماره تلفن برای تعیین نوبت: 09300884043
انواع کیست های تخمدان
به‌طور کلی، دو دسته اصلی از کیست های تخمدان وجود دارد. «کیست‌های عملکردی تخمدان» که شایع‌ترین نوع هستند. آنها با چرخه قاعدگی رخ می‌دهند و خوش‌خیم هستند، به این معنی که سرطانی نمی‌شوند.
«کیست‌های پاتولوژیک تخمدان» که در تخمدان‌ها رشد می‌کنند و به چرخه قاعدگی مربوط نمی‌شوند. آنها ممکن است بی‌ضرر یا سرطانی (بدخیم) باشند. در ادامه به جزئیات بیشتری از هرکدام اشاره خواهیم کرد.
کیست های عملکردی تخمدان
تخمدان‌ها به طور معمول در هر ماه ساختارهای کیست‌مانندی به نام فولیکول‌ها را شکل می‌دهند. فولیکول‌ها هورمون‌های استروژن و پروژسترون را تولید و در زمان تخمک‌گذاری تخمک آزاد می‌کنند.
اگر در طی این فرآیند یک فولیکول به‌صورت غیرطبیعی به رشد خود ادامه دهد، به‌عنوان کیست عملکردی شناخته می‌شود. دو نوع کیست عملکردی وجود دارد که عبارتند از:
• کیست فولیکولار. اصولاً در اواسط چرخه قاعدگی، یک تخمک از فولیکول خود آزاد می‌شود و به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند. کیست فولیکولار زمانی شکل می‌گیرد که که فولیکول پاره نشود یا تخمک خود را آزاد نکند، اما به رشد خود ادامه می‌دهد.
• کیست جسم زرد. هنگامی‌که یک فولیکول تخمک خود را آزاد می‌کند، شروع به تولید استروژن و پروژسترون برای لقاح می‌کند. این فولیکول در حال حاضر جسم زرد نامیده می‌شود. گاهی اوقات، مایع در داخل آن جمع می‌شود و باعث می‌شود جسم زرد به کیست تبدیل شود.
کیست‌های عملکردی معمولاً بی‌ضرر هستند، به‌ندرت باعث بروز درد می‌شوند و اغلب در طی دو یا سه دوره قاعدگی خود‌به‌خود ناپدید می‌شوند.
کیست های پاتولوژیک تخمدان
از انواع کیست های تخمدان متعلق به این دسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• کیست درموئید. گاهی تراتوم نامیده می‌شود و می‌تواند حاوی بافت‌هایی مانند مو، پوست یا دندان باشد، زیرا از سلول‌های جنینی تشکیل می‌شود. خوشبختانه به‌ندرت سرطانی است.
• کیست آدنوما. معمولاً روی سطح تخمدان رشد می‌کند و ممکن است با یک ماده آبکی یا مخاطی پر شود.
• اندومتریوما یا کیست شکلاتی. در نتیجه شرایطی به نام اندومتریوز ایجاد می‌شود که در آن سلول‌های آندومتر رحم در خارج از رحم رشد می‌کنند. در واقع برخی از بافت‌ها می‌توانند به تخمدان شما بچسبند و رشد کنند. معمولاً اندومتریوما باعث احساس درد شدید در دوران قاعدگی و حین برقراری رابطه جنسی می‌شود.
کیست‌های درموئید و آدنوما می‌توانند بزرگ شده و باعث خارج شدن تخمدان از موقعیت خود شوند. این مساله احتمال چرخش دردناک تخمدان را افزایش می‌دهد که به آن پیچ‌خوردگی تخمدان می‌گویند. این عارضه ممکن است منجر به کاهش یا توقف جریان خون به تخمدان شود.
در شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، بیمار با رشد بسیاری از انواع کیست های تخمدان مواجه می‌شود و عدم درمان به‌موقع می‌تواند منجر به بروز مشکلات باروری شود.
مطلب مرتبط: پیچ خوردگی تخمدان یا تورشن تخمدان چیست | پاسخ به تمام سوالات متداول
علائم بروز کیست های تخمدان
اگرچه اکثر کیست‌ها علائمی ایجاد نمی‌کنند و خود‌به‌خود از بین می‌روند اما یک کیست تخمدان بزرگ می‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:
• درد لگن (یک درد مبهم یا شدید در قسمت پایین شکم و در سمت کیست)
• احساس پُری یا سنگینی مداوم در ناحیه شکم
• نفخ یا تورم شکم
• خونریزی غیر معمول واژینال در زمان قاعدگی
• درد در ناحیه لگن یا شکم هنگام برقراری رابطه جنسی
• درد هنگام دفع مدفوع
• مشکلات تخلیه کامل مثانه یا تکرر ادرار
• افزایش غیرمنتظره وزن
• افزایش تحریک‌پذیری بافت سینه
در صورت داشتن علائم زیر به‌خصوص در زمان بروز قاعدگی، فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید:
• درد همراه با تب
• تهوع و استفراغ
• غش، ضعف یا سرگیجه
• درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم
• تنفس سریع و پی‌در‌پی
• خونریزی غیرمنتظره و شدید واژینال
علل موثر در بروز کیست های تخمدان
بروز کیست تخمدان بسته به نوع آن دلایل مختلفی دارد. به عنوان مثال:
• اختلالات هورمونی در اثر بارداری یا مصرف داروهای هورمونی به‌خصوص داروهای محرک بارداری، در بروز کیست‌های عملکردی موثر است.
• ابتلا به اندومتریوز خطر ابتلا به اندومتریوما یا کیست شکلاتی را افزایش می‌دهد.
• عفونت‌هایی که بر تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ تأثیر می‌گذارند می‌توانند منجر به تشکیل کیست های تخمدان شوند.
نحوه صحیح تشخیص انواع کیست های تخمدان
ازآن‌جایی‌که اکثر کیست های تخمدان بدون علامت هستند، اغلب خیلی زود تشخیص داده نمی‌شوند. گاهی اوقات انجام غربالگری برای یک بیماری لگنی نامرتبط ممکن است نشان دهد که کیست وجود دارد.
معمولاً در حین معاینه پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی بیمار سوالاتی می‌پرسد. در صورت وجود علائم مشکوک دستور انجام یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر به‌منظور ارزیابی شکل و اندازه کیست و اینکه آیا کیست از نوع جامد یا مایع است، داده می‌شود:
• اسکن سونوگرافی
• آزمایش خون
• تست بارداری (معمولا برای تشخیص کیست جسم زرد)
• ام‌آر‌آی یا سی‌تی‌اسکن (در برخی موارد)
در مورد کیست‌های پاتولوژیک تخمدان، ممکن است برای نمونه‌برداری دستور انجام آزمایش تشخیصی لاپاراسکوپی داده شود.
انواع روش‌های درمان کیست های تخمدان
نحوه درمان بستگی به سن، نوع و اندازه کیست و علائم شما دارد. به‌همین‌دلیل، پزشک شما ممکن است یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد دهد:
• در بسیاری از موارد می‌توانید برای یک تا سه ماه منتظر بمانید و مجددا معاینه شوید تا ببینید آیا کیست ظرف چند ماه از بین می‌رود یا خیر. اگر هیچ علائمی ندارید و سونوگرافی نشان می‌دهد که یک کیست ساده، کوچک و پر از مایع دارید، این راهکار مطمئناً موثر است. پزشک شما احتمالاً توصیه می‌کند که سونوگرافی‌های بعدی لگن را در فواصل زمانی مختلف انجام دهید تا ببینید آیا اندازه کیست شما تغییر می‌کند یا خیر.
• پزشک شما ممکن است مصرف داروهای ضدبارداری هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری را برای جلوگیری از عود کیست‌های تخمدان توصیه کند. با این حال، قرص‌های ضدبارداری کیست موجود را کوچک نمی‌کنند.
• پزشک شما ممکن است کیستی را که بزرگ است، شبیه کیست عملکردی نیست، مدام در حال رشد است و در دو یا سه دوره قاعدگی ادامه می‌یابد یا باعث درد می‌شود را به کمک عمل جراحی بردارد. برخی از کیست‌ها را می‌توان بدون برداشتن تخمدان برداشت (سیستکتومی تخمدان). در برخی موارد، پزشک ممکن است برداشتن تخمدان آسیب‌دیده را پیشنهاد کند (اووفورکتومی). اگر یک توده کیستیک سرطانی باشد، پزشک احتمالاً شما را به یک متخصص سرطان ارجاع می‌دهد. ممکن است نیاز به برداشتن رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ (هیسترکتومی کامل) و احتمالاً شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی داشته باشید.
سخن آخر
بنابراین اگرچه هیچ راهی برای پیشگیری از بروز کیست های تخمدان وجود ندارد، اما معاینه منظم لگن کمک می‌کند تا تغییرات در تخمدان‌ها در اسرع وقت تشخیص داده شوند. نسبت به علائم چرخه ماهانه خود به‌ویژه مواردی‌که بیش از چند دوره ادامه دارند، هوشیار باشید. حتما در مورد نشانه‌هایی که شما را نگران می‌کنند با پزشک خود صحبت کنید.
انجام سونوگرافی تخمدان در همدان توسط دکتر افشین یزدی در کلینیک سونوگرافی رستا انجام می‌شود. برای تعیین نوبت و طرح سوالات خود لطفاً با شماره تلفن 09300884043 تماس بگیرید. آدرس صفحه‌ی اینستاگرام کلینیک: rastaclinic.hamedan@
