سونوگرافی پروستات برای تشخیص سرطان پروستات در مردان

سرطان پروستات یکی از بیماری‌های شایع در مردان است که همه ساله افراد زیادی را مبتلا می‌کند. علاوه بر آن بیماری‌های دیگری مانند پروستاتیت (التهاب و عفونت پروستات) و بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) نیز وجود دارند که با سونوگرافی پروستات می‌توان به تشخیص زودهنگام آنها کمک کرد.

در این مقاله، به طور اجمالی با غده پروستات و کارکرد آن آشنا شده و پس از شناخت بیماری‌های مرتبط به آن، انواع سونوگرافی پروستات و روش انجام هر یک و مواردی که قبل و بعد از انجام آن باید رعایت کنید را خواهید خواند.

پروستات چیست و چه نقشی در بدن برعهده دارد؟

پروستات (Prostate) یکی از غدد سیستم تناسلی مردان است که همزمان با بلوغ، شروع به رشد کرده و در حدود سن 20 سالگی به اندازه کامل خود می‌رسد. این غده که در لگن خاصره، ابتدای مجرای ادرار قرار گرفته است، تا سن 40-50 سالگی به همین اندازه – تقریبا 25 گرم و به اندازه یک گردو- باقی می‌ماند.

غده برون‌ریز پروستات علاوه بر اینکه با تولید و ترشح مایعی، باعث تغذیه و حفاظت اسپرم در دستگاه تناسلی می‌شود، به دلیل محل قرارگیری و بافت خاص خود در عملکرد دستگاه ادراری نیز نقش قابل توجهی دارد. برای همین است که بیشتر علائم بیماری‌های پروستات، به مشکلات ادراری در مردان منجر می‌شود.

انواع بیماری های رایج پروستات

سه نوع بیماری شایع پروستات وجود دارد که ممکن است علائم آنها با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. از این رو متخصصان اورولوژی برای تشخیص صحیح آنها، علاوه بر معاینه دستی و آزمایش خون، از سونوگرافی پروستات نیز استفاده می‌کنند.

1. پروستاتیت یا التهاب و عفونت پروستات

این بیماری به دلیل نفوذ میکروب به پروستات ایجاد می‌شود که عمدتاٌ توسط آنتی‌بیوتیک قابل درمان است. علت آن ممکن است ناشی از برگشت به عقب ادرار، عفونت مثانه و مجاری ادرار، اختلال در سوند زدن، جلوگیری از خروج منی هنگام انزال و … باشد.

از علائم و نشانه‌های التهاب پروستات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب و لرز و علائمی شبیه بیماری آنفلوآنزا
• درد عضلانی در ناحیه شکم و کمردرد
• احساس درد در لگن به هنگام ادرار کردن
• تکرر ادرار
• ناتوانی در تخلیه ادرار
• درد در آلت تناسلی و بیضه‌ها
• انزال یا ارگاسم دردناک

مردان در هر سنی باید نسبت به دردهای این ناحیه و همچنین تغییرات ادرار حساس باشند و برای بررسی به پزشک متخصص مراجعه نمایند. اگر التهاب پروستات به موقع درمان نشود ممکن است منجر به عوارض شدیدتر و ورود عفونت به خون شود.

2. بزرگی خوش‌خیم پروستات (هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات)

این بیماری در نیمی از مردان بالای 50 سال شایع است و به بزرگ شدن غیرسرطانی غده پروستات گفته می‌شود. با بزرگ شدن این غده و در اثر فشاری که به مجرای ادرار وارد می‌کند، به مرور زمان این مجرا مسدود شده و موجب اختلالات آزاردهنده‌ای در دستگاه دفع ادرار می‌شود. علت بروز این بیماری هنوز مشخص نشده اما محققان، تغییرات هورمونی در اثر بالا رفتن سن، همچنین فاکتورهای ارث و چاقی و سبک نامناسب زندگی را در آن موثر می‌دانند.

برخی از علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات عبارتند از:

• قطع و وصل شدن جریان ادرار
• تکرر ادرار
• ناتوانی در تخلیه ادرار
• بی‌اختیاری و یا شب ادراری

در صورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده نشده و درمان مناسب انجام نشود، ممکن است منجر به سوندگذاری برای تخلیه ادرار شود. همچنین عدم تخلیه ادرار اگر فرد را دچار عفونت کند، ممکن است باعث ایجاد سنگ مثانه و آسیب به دیواره مثانه شود. در موارد پیشرفته‌تر بیماری که به درمان دارویی پاسخ ندهد، برای خارج کردن پروستاتِ بزرگ‌شده چاره‌ای جز عمل جراحی باقی نمی‌ماند که در نتیجه آن، فرد قدرت باروری خود را از دست خواهد داد.

3. سرطان پروستات یا بدخیمی پروستات

ریسک ابتلا به سرطان پروستات اغلب با افزایش سن بیشتر می‌شود. این بیماری بدخیم ممکن است در اثر بزرگی خوش خیم پروستات که درمان نشده است ایجاد شود. سابقه فامیلی و خانوادگی نیز ضریب ابتلا را افزایش می‌دهد.

آنچه که درمان سرطان پروستات را موفقیت‌آمیز می‌کند، تشخیص زودهنگام و به موقع آن است. اگر در خانواده خود سابقه این بیماری را دارید، یا سنتان بالای 50 سال است، با انجام چکاپ که شامل معاینه دستی پروستات، آزمایش خون و در صورت مشکوک بودن، سونوگرافی پروستات همراه با نمونه‌برداری است، می‌توانید به درمان کامل این بیماری امیدوار باشید.

برخی از علائم بیماری سرطان پروستات عبارتند از:

• خون در ادرار و منی
• مشکل در تخلیه ادرار
• درد عمومی در کمر، لگن، استخوان‌ها و کشاله ران‌ها

همانطور که گفته شد؛ علائم بیماری‌های پروستات بسیار شبیه هم هستند و نباید با داشتن هر یک از این علائم، دچار استرس و ترس از سرطان پروستات شوید. اگر هر یک از این علائم را دارید با ذهنیتی مثبت، به یک پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری مراجعه کنید تا مشکل‌تان به درستی تشخیص داده شود.

روش‌های تشخیص سرطان پروستات

پزشک متخصص قبل از هر چیز با معاینه فیزیکی از طریق مقعد، با لمس پروستات، پی به اندازه آن برده و در صورت وجود ندول‌ها و بافت‌های غیر طبیعی بر روی پروستات یا اطراف آن به وجود مشکل مشکوک می‌شود.

سپس با تجویز آزمایش خون و تست PSA مقدار آنتی‌ژن اختصاصی PSA که به طور طبیعی توسط پروستات ترشح می‌شود را بررسی می‌نماید. در این تست مقدار PSA کمتر از 4 طبیعی بوده ولی مقادیر بالای این آنتی‌ژن نمی‌تواند نشان‌دهنده قطعی سرطان پروستات باشد، زیرا عواملی مانند عفونت و یا بزرگی خوش‌خیم این غده نیز در افزایش میزان این آنتی‌ژن در خون موثر هستند.

در صورت بالا بودن PSA و تشخیص اختلال در معاینه مقعدی، پزشک برای تشخیص قطعی سرطان، بیوپسی یا نمونه برداری از بافت پروستات را تجویز خواهد نمود.

در گذشته، نمونه‌برداری به صورت کور انجام می‌شد و از دقت کمتری برخوردار بود؛ اما امروزه تحت هدایت سونوگرافی پروستات می‌توان از بخش‌های مختلف این غده، نمونه‌های دقیقی برداشت نمود.

پس از تفسیر نتایج بیوپسی، پزشک می‌تواند درباره ابتلای بیمار به سرطان پروستات نظر قطعی بدهد.

انواع سونوگرافی پروستات

در سونوگرافی پروستات با تاباندن امواج فراصوت به این غده و بافت اطراف آن از زوایای مختلف، تصاویر سیاه و سفیدی به دست می‌آید که ناهنجاری‌ها و مشکلات این عضو، از جمله سرطان پروستات را برای پزشک قابل تشخیص می‌کند.

سونوگرافی پروستات از روی شکم

در برخی از موارد به تشخیص پزشک، این سونوگرافی از روی شکم انجام می‌شود. در این روش به دلیل اینکه پروستات در محوطه لگن قرار دارد برای کیفیت بهتر تصاویر سونوگرافی، مثانه باید پر باشد.

سونوگرافی ترانس رکتال

سونوگرافی ترانس رکتال که از طریق مقعد انجام می‌شود، روش دقیق‌تری است. از بیمار خواسته می‌شود به پشت یا پهلو بر روی تخت دراز بکشد و زانوهای خود را خم کند. پروب یا مبدل آغشته به ژل از طریق مقعد وارد بدن شده و از زوایای مختلف پروستات تصویربرداری می‌کند.

در صورتی که بیوپسی تحت هدایت سونوگرافی تجویز شده باشد، توسط سوزن مخصوصی که در کنار مبدل قرار دارد، نمونه‌برداری از بخش‌های مختلف پروستات انجام می‌شود.

آمادگی قبل از انجام سونوگرافی پروستات

سونوگرافی پروستات به صورت سرپایی انجام می‌شود. بعضی از دستورالعمل‌های آمادگی برای این سونوگرافی عبارتند از:

• از چند ساعت قبل از انجام سونوگرافی پروستات چیزی نخورید.
• با خوردن داروهای ملین‌ محتویات روده خود را خالی کنید.
• از مصرف داروهای گشاد‌کننده عروق مانند آسپرین، از یک هفته قبل از مراجعه خودداری کنید.
• از پوشیدن هرگونه لباس یا زیورآلات تنگ در روز انجام تست خودداری کنید.
• هرگونه داروی آرام‌بخش از جمله مسکن یا لورازپام که برای شما تجویز شده است را مصرف کنید.

عوارض احتمالی

در این روش، نه از اشعه ایکس بلکه از امواج فراصوت استفاده می‌شود و هیچ‌گونه خطری از این جهت ندارد.  پزشک شما مصرف آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت را تجویز خواهد نمود.

در مواقع نادر، اگر بلافاصله پس از این فرآیند خون‌ریزی مقعدی رخ بدهد، ممکن است فرد مدت بیشتری تحت نظر رادیولوژیست یا پرستار قرار بگیرید وگرنه فرآیند سونوگرافی و نمونه‌برداری کمتر از 30 دقیقه زمان خواهد برد.

اقدامات پس از سونوگرافی ترانس رکتال

• نمونه‌ها جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شوند.
• فرد می‌تواند فعالیت‌ها و وعده‌های غذایی عادی خود را ادامه دهد.
• برای حداقل سه روز بعد از انجام نمونه‌برداری از آسپرین، محصولات حاوی آسپرین و داروهای ضد تورم مانند ادویل، موترین یا ناپروسین و ایندومتاسین استفاده نکنید.
• تا سه روز بعد از انجام نمونه برداری هر روز 6 تا 8 لیوان آب بنوشید تا سیستم دفع ادرار به خوبی کار کند.
• ممکن است متوجه مقدار کمی خون در ادرار، مدفوع یا منی شوید و تا 3 روز بعد از انجام روش ادامه داشته باشد که طبیعی است.
• اگر احساس درد کردید، برای کاهش درد به مدت 20 دقیقه در آب گرم قرار بگیرید.
• همه آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده را مصرف کنید.

آیا باید به پزشک مراجعه کنید؟

ممکن است تا چند روز درد و ناراحتی در ناحیه مقعد احساس شود که طبیعی تلقی شده و مشکلی ندارد، اما در صورت وقوع هر یک از موارد زیر در اسرع وقت به اورژانس مراجعه کنید:

• ابتلا به تب بالای 38 درجه
• مشکل و سختی در ادرار
• وجود خون در ادرار و عدم رفع آن پس از چند روز و بعد از مصرف مایعات فراوان
• وجود لخته خونی در ادرار

سونوگرافی پروستات در همدان

کلینیک سونوگرافی و رادیولوژی رستا یکی از بهترین مراکز برای انجام سونوگرافی پروستات در همدان است، زیرا علاوه بر برخورداری از دانش، تخصص و مهارت دکتر افشین یزدی، به تکنولوژی روز و دستگاه‌های پیشرفته نیز برای انجام هر نوع سونوگرافی مجهز است و با پذیرش انواع مختلف بیمه‌ها، در خدمت شهروندان عزیز همدانی می‌باشد.

جهت اطلاع از بیمه‌های طرف قرارداد کلینیک رستا اینجا کلیک کنید.

منابع: wikipedia و  drprostat